Renteverwachting

De inflatie in de eurozone is het afgelopen jaar fors gestegen van 1,6% in april 2021 naar 7,5% in april 2022. De stijging komt vooral door de hogere voedsel- en energieprijzen. Wanneer centrale banken het monetair beleid bepalen, laten zij de voedsel- en energieprijzen echter liever buiten beschouwing. Dit omdat deze sterk schommelen en het zicht op de inflatie op langere termijn kunnen belemmeren.

Maar ook de inflatie zonder voedsel- en energieprijzen loopt sterk op. De zogenaamde kerninflatie, die april 2021 nog 0,7% bedroeg, stond in april 2022 op 3,5%. Zo hoog dat de Europese Centrale Bank (ECB) op haar hoede is. Haar taak is immers te zorgen voor een gematigde inflatie. De streefwaarde die zij daarbij hanteert, is 2% op langere termijn, dus ruim onder het huidige inflatieniveau.

Als de inflatie te hard oploopt, moet de ECB ingrijpen en het monetair beleid verkrappen. Dit kan zij doen door minder schuldtitels aan te kopen (een ingreep die vooral leidt tot een hogere lange rente) en vervolgens -als het schuldtitelaankoopprogramma eenmaal is stopgezet- de officiële rentetarieven voor commerciële banken te verhogen (een ingreep die vooral effect heeft op de korte rente, maar ook op de lange rente aangrijpt).

Tot voor kort was de ECB echter nog zeer terughoudend met beleidsaanpassingen doorvoeren vanwege het fragiele economische herstel. Hoewel de omikronvariant minder desastreus is dan eerdere coronavarianten, blijft er onzekerheid over het verdere verloop van de pandemie, over de gevolgen daarvan voor de economie en over wat er gebeurt als steunmaatregelen van overheden zijn teruggedraaid. Hier komt de onzekerheid als gevolg van de oorlog in Oekraïne nog eens bovenop.

Een andere reden voor de terughoudendheid van de ECB was dat de inflatiestijging door tijdelijke aanbodproblemen wordt veroorzaakt. Wereldwijd zijn productieketens verstoord door lockdowns en transportbelemmeringen. Sommige fabrieken draaien op halve kracht, omdat de levering van halfgeleiders hapert. Als deze tijdelijke aanbodproblemen achter de rug zijn, zal het opwaartse effect ervan op de inflatie verdwijnen en mogelijk zelfs omdraaien in een neerwaarts effect.

Bovendien zouden op langere termijn structurele, inflatiematigende factoren weer de overhand moeten krijgen. Voorbeelden daarvan zijn de ruime Europese arbeidsmarkt, die een rem zet op de lonen, en de overtollige productiecapaciteit bij bedrijven, die de verleiding om de prijzen te verhogen tempert. Er zit een flink gat tussen de mogelijke en de feitelijke productie. Dit wijst er op dat bedrijven weinig prijszettingsmacht hebben en dat het gevaar van een duurzaam hoge inflatie beperkt is.

Recent is de ECB niettemin van koers veranderd. De inflatie dreigt namelijk nog verder op te lopen doordat ingevoerde goederen en diensten duurder worden vanwege de lagere wisselkoers van de euro. De euro daalt ten opzichte van de dollar doordat de Federal Reserve haar obligatieprogramma heeft beëindigd en inmiddels de officiële rentetarieven sterk heeft verhoogd in verband met de zeer krappe arbeidsmarkt. De kans is bovendien groot dat de rentetarieven in de Verenigde Staten nog verder omhoog zullen gaan.

Daarnaast is de ECB bezorgd over de stijgende inflatieverwachtingen bij Europese gezinnen en bedrijven. Als die te ver boven de 2%-doelstelling komen te liggen, kunnen de hogere verwachtingen een self-fulfilling prophecy worden. Om erger te voorkomen en de toename van de inflatieverwachtingen in de kiem te smoren, is de ECB opgeschoven naar een krappere beleidskoers. Zij geeft aan dat zij eerder dan voorzien stopt met obligaties aankopen en sneller de officiële rentetarieven wil verhogen.

In reactie hierop hebben wij onze renteprognoses aangepast. Wij denken dat de ECB het depositotarief (haar belangrijkste officiële rentetarief) dit jaar twee keer met 25 basispunten zal verhogen naar 0,0% en het daarna voor langere tijd ongemoeid laat. Verder hebben wij onze raming voor de 10-jaars rente met 20 basispunten verhoogd. De 10-jaars rente op Nederlandse staatsleningen is het afgelopen jaar al met 130 basispunten gestegen naar 1,3% in mei. Dat komt overeen met onze raming voor eind volgend jaar.

In lijn daarmee zal ook de hypotheekrente volgens ons verder stijgen, temeer omdat de risicopremies op financiële markten sinds de oorlog in Oekraïne sterk zijn toegenomen. Als gevolg daarvan moeten hypotheekverstrekkers hogere kosten maken als zij op financiële markten geld ophalen voor de hypotheken die zij verstrekken. Deze kosten zullen zij aan klanten proberen door te berekenen, al is de ruimte daarvoor beperkt gelet de felle concurrentie op de hypotheekmarkt.